In dit conceptuele artikel verkennen de auteurs de huidige discussie over risico voor jonge kinderen en hoe dit speelt binnen de kinderopvang, aan de hand van algemene en specifieke literatuur. De dominante benadering van risico’s aangaan in de onderzoeksliteratuur is als ‘risky play’, risicovol spelen. Dit terwijl dit maar één aspect is van het omgaan met positieve risico’s in de kinderopvang. Positieve, voordelige risico’s zijn hierbij het aangaan van ervaringen die een persoon buiten zijn/haar comfortzone brengen en die positief bijdragen aan ontwikkeling en welbevinden. Dat is dus breder dan enkel risicovol spelen. Daarnaast lijkt het logisch dat ook professionals positieve risico’s kunnen en zouden moeten aangaan, gezien de voordelen die het oplevert.
Risico is een complex begrip en onderdeel van veel aspecten van het leven. Het wordt zowel positief als negatief of als een mix van beide gezien, wat al aangeeft dat het een subjectief begrip is. Risico is ook geen feit, maar gebaseerd op individuele risicoperceptie waarbij wordt afgewogen hoe groot de kans is dat iets gebeurt ten opzichte van hoe wij staan tegenover de consequenties hiervan. Dit wordt beïnvloed door factoren als ervaring, kennis, cultuur, leeftijd en persoonlijkheid en kan veranderen in verschillende contexten en in de tijd. In dit artikel wordt risico beschouwd als een weloverwogen handeling van risico opzoeken, ingegeven door de verwachting van een positieve ervaring.
Risico in relatie tot kinderen geeft een extra moeilijkheid aan de discussie omdat wij als opvoeders verschillende ideeën hierover kunnen hebben, tussen overbescherming en loslaten. De beschermende houding overheerst in de kinderopvang, waar ‘zo veilig als mogelijk’ wordt gehanteerd, dat door protocollen en veiligheidsregels wordt ondersteund. Echter, de laatste jaren is er internationaal meer aandacht in beleidsstukken voor het belang van risico’s nemen, hoewel dat niet betekent dat professionals ook weten hoe dit in praktijk te brengen en kinderen hierin te stimuleren en ondersteunen.
De auteurs zien drie beperkingen van de huidige benadering van risico als zijnde ervaringen van kinderen binnen het spelen, in de buitenomgeving en als fysieke activiteit. Kinderen kunnen ook risico’s ervaren die niet in het speeldomein liggen, zoals tijdens ‘werken’( bijvoorbeeld schoonmaken), koken of reizen naar een excursie, of bijvoorbeeld de ervaringen van een eerste dag op de opvang. Ook is het zo dat niet alleen kinderen tijdens het spelen risico’s aangaan, maar dat ook professionele begeleiders elke dag weer risico’s aangaan als zij kinderen van anderen begeleiden, met name tijdens het risicovol spelen. Het meeste onderzoek is gericht op risicovol buitenspelen, terwijl de binnenruimte hier ook mogelijkheden voor biedt, zeker bij jonge kinderen. Tot slot kan risico aangaan naast een lichamelijke activiteit, ook plaatsvinden op sociaal, emotioneel of cognitief terrein, zoals elkaar plagen, het aantrekken van prinsessenkleren door een jongen of een mening verkondigen anders dan de groep.
De auteurs stellen voor risico breder te hanteren, een nieuwe definitie van risicovol spelen kan zijn: spelen dat onzekerheid en exploratie met zich mee brengt – lichamelijk, emotioneel, ruimtelijk, sensorisch – dat kan leiden tot positieve of negatieve consequenties. Het is nodig om een ‘risicorijk’ curriculum te hebben waarin zowel kinderen als professionals risico’s kunnen nemen en worden aangemoedigd nieuwe dingen te doen op onbekende terreinen. De brede benadering van risico wordt al beschreven in vele beleidsstukken en curricula in vele landen, als een holistische benadering van het jonge kind in de kinderopvang. Nieuw onderzoek zou zich moeten richten op het beter begrijpen van de brede risico’s in de praktijk van de kinderopvang.
Cooke, M., Wong, S., & Press, F. (2021). Towards a re-conceptualisation of risk in early childhood education. Contemporary Issues in Early Childhood, 22(1), 5-19.
Vrij downloaden: https://e-space.mmu.ac.uk/623620/1/Towards%20a%20re-conceptualisation%20of%20risk%20in%20early%20childhood.pdf
