De auteurs introduceren hun studie met een beschrijving van Early Head Start: een interventieprogramma dat plaatsvindt op kindercentra en in de thuisomgeving. Het doel van het programma is om de ontwikkeling van jonge kinderen te stimuleren en is vooral bedoeld voor gezinnen met een lage sociaaleconomische status (SES). Een pijler van dit programma is het opbouwen van een positieve relatie tussen de professional en het gezin. De vooronderstelling bij het onderzoek is dat kinderen al op zeer jonge leeftijd relaties kunnen aangaan, zowel met gezinsleden als met mensen buiten het gezin. Deze relaties met mensen buiten het gezin kunnen volgens de literatuur een grote impact hebben op de ontwikkeling van het kind, vooral bij zogeheten risicogezinnen. Er blijken nog maar weinig studies beschikbaar die deze invloed van relaties met mensen buiten het gezin op de ontwikkeling van het kind onderzoeken. De auteurs onderzoeken daarom in hun studie de kwaliteit van deze relaties tussen professionals en ouders in drie interventieprogramma's en de invloed daarvan op de ontwikkeling van het kind en de vaardigheden van de ouder.
In het onderzoek participeerden 71 gezinnen met een lage SES, met kinderen van 8 tot 35 maanden, en 33 professionals van drie Early Head Start programma's. De gezinnen deden gemiddeld 14 maanden mee aan een van de programma's en werden 6 maanden gevolgd. De helft van de gezinnen kreeg thuis de interventie, de andere helft op een groepslocatie. Voor en na de uitvoering van de interventie vonden metingen plaats om de ontwikkeling van kinderen te volgen, het welzijn van de ouder en de relatie tussen professional, kind en ouders in kaart te brengen. De resultaten laten zien dat:
- De kwaliteit van de professional-kind relatie over het algemeen als positief wordt ervaren bij het bieden van veiligheid, interacties aangaan en positief opvoeden.
- Ook de professional-ouder relatie positief wordt ervaren, zowel van de kant van de ouder als de professional.
- De relatie tussen de professional en het kind zich positief ontwikkelt gedurende deelname aan het programma voor de duur van minimaal zes maanden.
- De kwaliteit van professional-kind relaties hoger is bij meisjes en jongere kinderen.
- De kwaliteit van de interactie tussen professional en kind beter is wanneer de professional meer ervaring heeft met het begeleiden van gezinnen en wanneer de interventie thuis plaatsvindt.
- De ervaren kwaliteit van de professional-ouder relatie vanuit professionals bezien beter blijkt wanneer ouders een hoger opleidingsniveau hebben. Andersom werd de ervaren kwaliteit van de relatie met de professional door ouders als beter beoordeeld wanneer de professionals een lager opleidingsniveau hebben.
- Een positieve relatie tussen de professional en het kind niet zonder meer leidt tot groei van de ontwikkeling bij het kind, terwijl een positieve professional-ouder relatie wel invloed had op de groei van de ontwikkeling bij kinderen.
- Wanneer ouders een lager opleidingsniveau en professionals een hoger opleidingsniveau en de professional-ouder relatie positief is, dit leidt tot een positieve invloed op de ontwikkeling van vaardigheden bij de ouder en op de ontwikkeling van het kind.
De onderzoekers concluderen dat tijd en continuïteit sleutelfactoren zijn voor het ontwikkelen van een relatie tussen professional en kind bij de uitvoering van deze programma’s. Ook de uitvoering van de interventie thuis, waar meer ruimte is voor individuele aandacht, draagt bij aan een positieve relatie. De bevinding dat lager opgeleide ouders positiever zijn over hun relatie met lager opgeleide professionals heeft volgens de onderzoekers te maken met dat deze professionals mogelijk meer op eenzelfde niveau communiceren met ouders. Toch verbeteren vaardigheden van ouders sneller wanneer de professional hoger is opgeleid, mits er een positieve band met de ouder is ontwikkeld. Een positieve relatie opbouwen met ouders kan een cruciale stap zijn voor deze professionals. Opleidingen voor professionals kunnen op deze bevindingen inspelen. Tot slot vestigen de onderzoekers aandacht op het belang van persoonlijke relaties. Die blijken een belangrijke succesfactor voor de kwaliteit van de interventieprogramma’s.
De bevindingen van deze studie bevestigen bevindingen uit eerder onderzoek dat dit vooral bij lager opgeleide ouders een uitdaging kan zijn, maar dat positieve ondersteunende relaties met deze ouders een grote positieve uitwerking kunnen hebben op de vaardigheden van de ouder en via de ouder op de ontwikkeling van het kind. Professionals in de kinderopvang kunnen inspelen op deze onderzoeksresultaten door sterke samenwerkingsrelaties op te bouwen met ouders en via dit contact met ouders de ontwikkeling van kinderen te stimuleren.
Elicker, J., Wen, X., Kwon, K., & Sprague, J. B. (2013). Early Head Start Relationships: Association with Program Outcomes. Early Education and Development, 24, 491-516.
