Dit onderzoek neemt als basis dat risicocompetentie en risicoperceptie van kinderen kan worden verbeterd als de leer- en speelomgeving hiertoe is ingericht. Dit werd getest door schoolkinderen gedurende drie maanden twee uur per week risicovolle activiteiten te laten doen, een daarvan in de gymzaal en een daarvan in de klas. De risicovolle activiteiten waren gebaseerd op de zes risky play categorieën van Sandseter (alleen spelen in de buurt van riskante elementen is buiten beschouwing gelaten). Voorbeelden van activiteiten zijn de timmerhoek, met naald en draad werken, fietsparcours, bouwspeelplaats, stoeispelen met fietsbanden, kookhoek met blender werken.
Volgens de onderzoekers is het belangrijk om de termen risicocompetentie en risicoperceptie goed te definiëren en deze worden daarom geciteerd. ‘Risicocompetentie is de competentie om in een riskante situatie de mogelijkheden te zien en de afweging te maken om er grensverleggend aan deel te nemen, ze te transformeren naar een meer aanvaardbare situatie (met inbegrip van stoppen van deelname) of helemaal niet deel te nemen, steunend op een reële inschatting van eigen ervaringen en capaciteiten en een reële risico-inschatting van de situatie.’ ‘Risicoperceptie is een subjectieve inschatting van de kans waarin een specifiek type van ongevallen gebeuren en hoe bezorgd we zijn over de consequenties. Risicoperceptie omvat de evaluatie van de kans op en de consequentie van een negatieve afloop.’ Risicoperceptie gaat dus over de waarneming en het afwegen alvorens iemand een beslissing tot aangaan van het risico neemt. Overigens blijft tijdens het handelen de risicoperceptie gaande om indien nodig het gedrag bij te stellen. In het onderzoek gaat het over situaties met een risico op een aanvaardbaar lichamelijk letsel versus het vooruitzicht op het plezier van de participatie. Risicoperceptie is daarmee onderdeel van het proces waarin men risicocompetentie ontwikkelt.
De evaluatie van de risicocompetentie gebeurde met zowel kwalitatieve als kwantitatieve meetinstrumenten. Met de risicoperceptietest werd met behulp van foto’s nagegaan of kinderen visueel-cognitief risico’s herkennen. Deze test kon, zelfs bij deze korte intensieve interventie, een verbetering van risicocompetentie meten. De Bonner vragenlijst (Vetter, 2008) werd voorgelegd aan leerkrachten en ouders waarbij leerkrachten een verbetering voor drie dimensies rapporteerden namelijk concentratie, conflictgevoeligheid en zelfwaardegevoel. Tot slot zijn er observaties uitgevoerd, via videobeelden van twee risicovolle speelsituaties waarbij indicatoren zijn gebruikt als ‘vraagt enkel hulp indien echt nodig’, vertoont ‘opwindingsverhogende strategieën’ en ‘ziet gevaar (voor zichzelf of anderen) en past gedrag aan’.
Conclusie uit de resultaten van de instrumenten is dat de risicocompetentie kan toenemen als er sprake is van een rijk risicovol spelen aanbod. Het positieve effect is zowel te zien volgens de risicoperceptietest als de Bonner vragenlijst. Een korte interventie zoals in dit onderzoek toegepast kan dus de risicocompetentie van jonge kinderen verbeteren.
Een andere opbrengst was dat door de risicovol spelen activiteiten de leerkrachten andere competenties zien bij kinderen en de relatie tussen leerkracht en kind positief beïnvloed werd. Tevens zorgde de coaching van leerkrachten ervoor dat zij risicocompetentie tijdens het spelen leerden zien en dat zij kinderen hierbij adequaat konden ondersteunen. Een van de voorwaarden hiervoor is dat leerkrachten hun eigen angsten en projecties op kinderen moeten overwinnen zodat zij risicocompetentie van kinderen kunnen stimuleren en helpen ontwikkelen.
Lavrysen, A., Bertrands, E., Leyssen, L., Smets, L., Vanderspikken, A., & De Graef, P. (2017). Risky-play at school. Facilitating risk perception and competence in young children. European Early Childhood Education Research Journal, 25(1), 89-105.
Vrije download: https://lirias.kuleuven.be/retrieve/370669
Gebaseerd op het Riskci onderzoeksproject van Hogeschool Leuven, eindrapport: https://studylibnl.com/doc/741903/eindrapport-pwo-project-riscki-final
