In zijn afscheidsreden stelt Mischa de Winter dat jonge mensen hoop en optimisme nodig hebben en dat wij daar in opvoeding en onderwijs meer aandacht aan kunnen geven en meer rekening mee moeten houden. Hij onderbouwt zijn pleidooi met filosofisch en wetenschappelijk onderzoek en veel aansprekende en bruikbare voorbeelden.
Hoop en optimisme vormen de motor van de persoonlijke ontwikkeling van jonge mensen. Kinderen en jongeren worden in deze tijd overspoeld met angstaanjagende berichten over terreur, vluchtelingenstromen en opwarming van de aarde. Hoe zorgen we ervoor dat de jonge generatie niet ten prooi valt aan pessimisme, desinteresse of wanhoop? De hedendaagse opvoedingswetenschappen bieden volgens De Winter te weinig antwoord op zulke vragen.
De Winter stelt dat de opvoedingswetenschappen zich te eenzijdig hebben gefocust op individuele problemen van kinderen en dat die problemen te snel worden gemedicaliseerd. De Winter vindt dat we ons in opvoeding en onderwijs steeds zouden moeten afvragen hoe we jonge mensen kunnen helpen om met een hoopvolle en optimistische blik naar de toekomst te kijken. Dat betekent dat je voorzichtig moet zijn en kinderen niet moet “opsluiten” in een diagnose maar hoop moet geven door te laten zien hoe ze een waardevolle bijdrage aan de samenleving kunnen leveren.
De Winter beschrijft aan de hand van vier rubrieken wat een hoopgevende sociale pedagogiek inhoudt. Namelijk : (1) Handelingsperspectieven cultiveren (2) Onderbreken van impulsieve oordelen en verlangens (3) Optimisme voorleven en (4) Participatie bevorderen
Een nieuwsgierige en optimistische houding cultiveren. “Bied kinderen handelingsperspectief: onderzoek samen met hen problemen zoals het gevaar van terroristische aanslagen of het smelten van de poolkappen, en leer ze zelf nadenken over allerlei mogelijke oplossingen. Een onderzoekende en nieuwsgierige houding helpt kinderen grip te leren krijgen op hun wereld, en kan bijdragen aan een optimistisch wereldbeeld.”
Onderbreken van impulsieve oordelen en verlangens. Bij een hoopgevende opvoeding hoort tegenwicht. Kinderen en jongeren zijn immers lang niet altijd vanzelf genuanceerd in hun oordelen, en bovendien hebben ze soms wel heel sterk de neiging om vanuit hun eigen perspectief of dat van hun vriendengroep, hun peer group, te handelen. Daarom hebben opvoeders een ‘onderbrekende’ taak: “Maak even een pas op de plaats en denk na over wat je zegt of doet. Zo leren kinderen nieuwe, hoopgevende perspectieven te ontdekken.”
Optimisme voorleven. Van optimisme worden mensen gelukkiger, gezonder en slimmer. Dat geldt voor opvoeders en voor kinderen. Het is belangrijk om kinderen te leren omgaan met de grote hoeveelheid informatie die tot hun beschikking staat. Ze te leren dat een probleem vanuit verschillende kanten bekeken kan worden en dat er verschillende meningen (mogen) zijn. Als laatste en niet onbelangrijk, dat wij als mensheid wel degelijk vooruitgang boeken op tal van gebieden.
Participatie bevorderen. Er is geen betere manier om ervoor te zorgen dat kinderen en jongeren zich tot betrokken burgers van de samenleving ontwikkelen, dan ze van jongs af aan bij die samenleving te betrekken: “Als je leert dat jouw stem er óók toe doet, bevordert dat een hoopvol perspectief op de toekomst.” Laat kinderen ervaren dat hun stem ertoe doet.
