Praktijkvoorbeelden
Tools
Bronnen
Lees- en luistertips
Activiteiten
Blogs
Berichten
Overige informatie

WETENSCHAPPELIJKE BRON
Onderwerp: Pedagogische kwaliteit | Publicatiedatum: 2020

Kern

Hoe monitor je pedagogische kwaliteit in de kinderopvang? In zijn ‘Omvattend Kwaliteitskader’ onderscheidt Laevers vier niveaus: het proces (micro-niveau), de pedagogische condities, de organisatie (meso-niveau) en de bredere context. Met name het proces is van belang voor de pedagogische kwaliteit, ook wel ‘kernkwaliteit’ genoemd. Daarbij gaat het om wat er zich dagelijks concreet op de werkvloer afspeelt. Laevers geeft aan dat een procesgerichte benadering het meest geschikt is om kwaliteit te monitoren. Meer specifiek gaat het dan om de kwaliteit van de ervaringen van het kind, in beeld gebracht met twee aspecten: welbevinden en betrokkenheid.

Laevers onderscheidt een economische, pedagogische en sociale functie van kinderopvang. De economische functie heeft betrekking op het aanspreken van het potentieel aan mannen en vrouwen voor de arbeidsmarkt. De pedagogische functie gaat over het scheppen van condities om elk kind, ongeacht zijn herkomst, maximale ontplooiingskansen te geven. De sociale functie heeft betrekking op de bijdrage die de kinderopvang kan leveren aan een sociaal rechtvaardige samenleving en het wegwerken van armoede. De pedagogische functie heeft vanzelfsprekend impact op de sociale functie van kinderopvang.

Omvattend kwaliteitskader met vier niveaus

Op basis van internationaal onderzoek is een ‘Omvattend Kwaliteitskader’ ontwikkeld, waarin vier lagen worden onderscheiden:

  1. Het proces (micro-niveau)
  2. De pedagogische condities
  3. De organisatie (meso-niveau)
  4. De bredere context

Voor wat betreft de pedagogische kwaliteit is met name het proces, ofwel het micro-niveau van belang. Daar gaat het over wat zich ‘dagelijks concreet op de werkvloer afspeelt’: de geboden leef- en leeromgeving, het pedagogisch handelen van de pedagogisch medewerker en zijn of haar ervaring (inclusief beleving) in de praktijksituatie. Bij de kinderen gaat het over wat de kinderen concreet doen (activiteiten), en ook hun ervaring van de situatie (inclusief hun beleving). Het interactieve karakter van de pedagogische context wordt benadrukt; kinderen zijn in interactie met elkaar, maar ook tussen kinderen en de volwassenen is sprake van wederzijdse beïnvloeding.

 

ferre laevers, 2016, welbevinden en betrokkenheid als toetsstenen voor kwaliteit kinderopvang

 

Laevers geeft aan dat de kwaliteit van een voorziening zich op de eerste plaats manifesteert in wat zich afspeelt op de groep. Sterker nog: als een voorziening laag scoort op de criteria die betrekking hebben op het micro-niveau, dan kan dat niet goedgemaakt worden door positieve scores op een hoger niveau in het systeem (de pedagogische condities, het meso-niveau of de bredere context). Daarom wordt ook wel naar het micro-niveau verwezen met de term ‘kernkwaliteit’. Ook interactie met ouders is onderdeel van deze kernkwaliteit. Laevers geeft tegelijkertijd aan dat kernkwaliteit ondenkbaar is zonder kwaliteit op meso-niveau.

De pedagogische condities hebben directe invloed op het micro-niveau. Het gaat hierbij om een aantal feitelijke kenmerken van de voorziening. Op het meso-niveau staan de ‘structurele en culturele’ werkplaatscondities. Structurele kenmerken zijn factoren die in materiele vorm of middels afspraken en regelgeving zijn vastgelegd. Met de culturele werkplaatscondities wordt de meer ‘softe’ kant van de organisatie bedoeld. Denk aan leiderschap en pedagogische visie. Deze kenmerken zijn vaak niet te detecteren; ze vereisen communicatie om te expliciteren.

Meten van kwaliteit

Volgens Laevers bieden kenmerken op het niveau van de aanpak (een beschrijving van wat van de professionals verwacht wordt) op zich nooit een sluitende garantie voor kwaliteit. De beschrijving van de aanpak geeft hooguit een indicatie voor de kans dat het gaat om een omgeving die het potentieel heeft om de ontwikkeling te bevorderen.

Beter is om een procesgerichte benadering te hanteren als het gaat om het meten van kwaliteit. Daarbij gaat het om de kwaliteit van de ervaring van kinderen in het hier en nu. Bijvoorbeeld terwijl kinderen met materialen bezig zijn, aan een activiteit deelnemen of in gesprek zijn met een pedagogische medewerker. Laevers onderscheidt daarbij twee aspecten: hoe het kind zich voelt (welbevinden) en hoe intens het kind bezig is (betrokkenheid).

Welbevinden is de uitkomst van een complex samenspel tussen twee elementen: een welbepaalde situatie en een persoon en is als volgt omschreven:

‘Kinderen met een hoog welbevinden beleven plezier, hebben deugd aan elkaar en aan de dingen, ze genieten. Ze stralen vitaliteit en tegelijk ontspanning en innerlijke rust uit. Ze stellen zich open en ontvankelijk op voor wat op hen afkomt. Ze zijn spontaan en durven zichzelf te zijn.’

Betrokkenheid betreft ‘een kenmerk van de ervaring dat garant staat voor de ontwikkeling van het gigantische potentieel waarmee kinderen geboren worden’ en is als volgt omschreven:

‘Kinderen met een hoge mate van betrokkenheid zijn uitermate geconcentreerd, van binnenuit gemotiveerd en gedreven aan de slag. Ze laten de activiteit niet makkelijk los. Kenmerken is ook de intense mentale activiteit, waarbij ze zich bewegen aan de grens van hun mogelijkheden.’

Bron
Originele titel: Welbevinden en betrokkenheid als toetsstenen voor kwaliteit in de kinderopvang. Implicaties voor het monitoren van kwaliteit.
Auteur: Ferre Laevers
Publicatiedatum bron: 2016
Zoeken via kernwoorden

Effecten van kinderopvang op de cognitieve en sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen
Paul Leseman en Thomas van Huizen | 2022

Professionele ontwikkeling in een context van diversiteit
Jan Peeters en Michel Vandenbroeck | 2015

Kwaliteit van de babyopvang in Nederland: Gecombineerde metingen 2017-2019
Pauline Slot, IJsbrand Jepma, Paulien Muller, Bodine Romijn, Celeste Bekkering en Paul Leseman | 2020

Child Care Quality in The Netherlands Over the Years: A Closer Look
Katrien O. W. Helmerhorst, J. Marianne A. Riksen-Walraven, Mirjam J. J. M. Gevers Deynoot-Schaub, Louis W. C. Tavecchio en Ruben G. Fukkink | 2015

The impact of childcare-group situational age composition on caregiver-child interactions
Tatiana Diebold & Sonja Perren | 2020

Effects of the Caregiver Interaction Profile Training on Caregiver–Child Interactions in Dutch Child Care Centers: A Randomized Controlled Trial
Katrien O. W. Helmerhorst, J. Marianne A. Riksen-Walraven, Ruben G. Fukkink, Louis W. C. Tavecchio, Mirjam J. J. M. Gevers Deynoot-Schaub | 2017

Chillen, skaten, gamen. Opvattingen over kwalitatief goede buitenschoolse opvang in Nederland.
Marianne Boogaard, Ruben Fukkink en Charles Felix | 2008

Schoolkinderen en hun opvang. Wat leren ze ons over kwaliteit?
Brecht Peleman, Caroline Boudry, Lieve Bradt, Tineke Van de Walle en Michel Vandenbroeck | 2014

Pedagogical quality of after-school care: Relaxation and/or enrichment?
Ruben Fukkink en Marianne Boogaard | 2020

Measuring interaction skills of caregivers in child care centers: Development and validation of the Caregiver Interaction Profile Scales
Katrien Helmerhorst, Marianne Riksen-Walraven, Harriet Vermeer, Ruben Fukkink en Louis Tavecchio | 2014

“Kijk eens wat ik kan!” Sociale praktijken in de interactie tussen kinderen van 4 tot 8 jaar in de buitenschoolse opvang
Nynke van der Schaaf | 2016

How to Play without Toys? A Playwork Experimentation in Paris
Baptiste Besse-Patin | 2018

Pedagogical quality of after-school care: Relaxation and/or enrichment?
Ruben Fukkink en Marianne Boogaard | 2020

Autonomy, Fairness and Active Relationships: Children’s Experiences of Well-being in Childcare
Emma Cooke, Michelle Brady, Cheryll Alipio en Kay Cook | 2019

Pedagogical tact. Knowing what to do when you don’t know what to do
Max van Manen | 2014/2015

A professionalisation programme towards children’s risk-taking in play in childcare contexts: moral friction on developing attitudes and collegial expectations
Martin van Rooijen en Gaby Jacobs | 2019

Tijd voor pedagogiek: Over de pedagogische paragraaf in onderwijs, opleiding en vorming
Gert Biesta | 2015

The “what” and “why” of goal pursuits: Human needs and the self-determination of behavior
Edward L. Deci en Richard M. Ryan | 2000

Executive functioning and school adjustment: The mediational role of pre-kindergarten learning-related behaviors
Tyler R. Sasser, Karen L. Bierman en Brenda Heinrichs | 2015

Activity settings and daily routines in preschool classrooms: Diverse experiences in early learning settings for low-income children
Allison Sidle Fuligni, Carollee Howes, Yiching Huang, Sandra Soliday Hong en Sandraluz Lara-Cinisomo | 2012

Activity settings in toddler classrooms and quality of group and individual interactions
Carolina Guedes, Joana Cadima, Teresa Aguiar, Cecília Aguiar en Clara Barata | 2020

From External Regulation to Self-Regulation: Early Parenting Precursors of Young Children's Executive Functioning
Annie Bernier, Stephanie M. Carlson en Natasha Whipple | 2011

De 1e 1000 dagen: het versterken van de vroege ontwikkeling. Een literatuurverkenning ten behoeve van gemeenten
Symone Detmar en Marianne de Wolff | 2019

How to support toddlers’ autonomy: A qualitative study with child care educators
Marilena Côté-Lecaldare, Mireille Joussemet en Sarah Dufour | 2016

Proefschrift: Exploring childcare spaces. Young children’s exploration of the indoor play space in center-based childcare
Ine van Liempd | 2018

General comment No. 17 on the right of the child to rest, leisure, play, recreational activities, cultural life and the arts
UN Committee on the Rights of the Child | 2013

Ontwikkelingen in de kwaliteit van de Nederlandse kinderdagopvang, peuteropvang, buitenschoolse opvang en gastouderopvang op basis van de gecombineerde metingen 2017 -2019
Pauline Slot, IJsbrand Jepma, Paulien Muller, Bodine Romijn, Celeste Bekkering en Paul Leseman | 2019

Overview of European ECEC curricula and curriculum template
Kathy Sylva, Katharina Ereky-Stevens en Ana-Maria Aricescu | 2015

European Framework of Quality and Wellbeing Indicators
Thomas Moser, Paul Leseman, Edward Melhuish, Martine Broekhuizen en Pauline Slot | 2017

Welbevinden en betrokkenheid als toetsstenen voor kwaliteit in de kinderopvang. Implicaties voor het monitoren van kwaliteit
Ferre Laevers | 2016

Child care quality in the Netherlands: From quality assessment to intervention (proefschrift)
Katrien Helmerhorst | 2014

Early childhood education and care in the Netherlands. Quality, curriculum, and relations with child development
Pauline Slot | 2014

Kwaliteit van babyopvang. Een literatuurstudie
Harriet Vermeer & Marleen Groeneveld | 2017

Pedagogische kwaliteit in de kinderopvang: Doelstellingen en kwaliteitscriteria
Marianne Riksen-Walraven | 2004

Tijd voor kwaliteit in de kinderopvang
Marianne Riksen-Walraven | 2000

Expertisecentrum Kinderopvang werkt samen met de sector in het belang van het zich ontwikkelende kind.

Dus doe mee en investeer mee!

Voor de brede ontwikkeling
van kind én branche

JA, ik doe mee! meer info over het investeren

investeren in kinderopvang