Praktijkvoorbeelden
Tools
Bronnen
Lees- en luistertips
Activiteiten
Blogs
Berichten
Overige informatie

WETENSCHAPPELIJKE BRON
Onderwerp: Pedagogische kwaliteit | Publicatiedatum: 2020

Kern

Riksen-Walraven geeft aan dat er drie typen kwaliteitsindicatoren zijn. Als eerste noemt ze de indicatoren van de ‘uitkomst’ van het proces: het welbevinden en de betrokkenheid van het kind. Het tweede type dat ze noemt, zijn de kenmerken van het proces zelf; de zogenaamde proceskwaliteit. Hiermee bedoelt ze: de kwaliteit van de feitelijke ervaringen die kinderen opdoen in hun interacties met de sociale omgeving (de andere kinderen en de pedagogisch medewerker) en met de materiĂ«le omgeving. Hierin spelen de pedagogisch medewerker en haar interactievaardigheden een sleutelrol. Een pedagogisch medewerker heeft immers niet alleen directe interacties met de kinderen, maar ze bepaalt ook in hoge mate de kwaliteit van de omgang met de materiĂ«le omgeving en die met andere kinderen. De proceskwaliteit is volgens Riksen-Walraven afhankelijk van verschillende factoren die elkaar onderling beĂŻnvloeden – maar deze staat of valt met de interactievaardigheden van de pedagogisch medewerkers.

Pedagogische basisdoelen

Riksen-Walraven gaat ervan uit dat opvoeders en hun opvoedingspartners in de kinderopvang in principe hetzelfde doel voor ogen hebben. Namelijk: het bevorderen van het welzijn van kinderen en van hun ontwikkeling tot personen die goed functioneren in de samenleving.

Ze heeft deze globale doelstelling uiteengezet in vier specifiekere doelen. Die doelen hebben betrekking op het bevorderen van de ontwikkeling van de kinderen op een viertal gebieden, waarvan wordt verondersteld dat ze niet alleen bijdragen aan het welbevinden van de kinderen hier en nu, maar ook aan hun ontwikkeling en functioneren op langere termijn. Ze geeft daarbij aan dat er discussie kan zijn over wat er nu precies onder welbevinden en onder goede ontwikkeling en goed functioneren moet worden verstaan. Volgens Riksen-Walraven is dat antwoord deels afhankelijk van de opvattingen die daarover bestaan in de cultuur of samenleving. Maar ondanks deze mogelijke verschillen is het volgens haar toch mogelijk om een aantal basale doelen voor de opvoeding van jonge kinderen te formuleren, die de meeste opvoeders kunnen onderschrijven:

Het bieden van emotionele veiligheid

Het bieden van een gevoel van veiligheid is de meest basale pedagogische doelstelling voor alle vormen van kinderopvang, ook omdat een onveilig klimaat het realiseren van de andere pedagogische doelstellingen in de weg staat.

Riksen-Walraven onderscheidt drie bronnen voor de veiligheid van kinderen:

  1. vaste, vertrouwde verzorgers;
  2. bekende leeftijdsgenoten;
  3. inrichting van de omgeving.

Het bevorderen van persoonlijke competentie

Hiermee wordt gedoeld op de ontwikkeling van brede persoonskenmerken zoals veerkracht, zelfstandigheid, zelfvertrouwen en flexibiliteit die kinderen in staat stellen om allerlei typen problemen adequaat aan te pakken en zich goed aan te passen aan veranderende omstandigheden. Persoonlijke competentie omvat ook de competenties van kinderen op verschillende ontwikkelingsgebieden, zoals de motorische, creatieve (spel, muziek) en de taal- en cognitieve ontwikkeling.

Het bevorderen van sociale competentie

Hoewel sociale competentie in principe ook een ‘persoonlijke’ competentie is, is dit in een afzonderlijke pedagogische doelstelling ondergebracht, omdat kinderen in kinderdagverblijven extra mogelijkheden hebben om vaardigheid te verwerven in het omgaan met en het aangaan van relaties met andere kinderen. Het begrip sociale competentie omvat dan ook een heel scala aan sociale kennis en vaardigheden, zoals het zich in een ander kunnen verplaatsen, kunnen communiceren, samenwerken, anderen helpen, conflicten voorkomen en oplossen, en het ontwikkelen van sociale verantwoordelijkheid.

Socialisatie: aanbieden van regels, normen en waarden, ‘cultuur’

Om goed te kunnen functioneren in de samenleving waarvan zij deel uitmaken, moeten kinderen zich de regels, normen en waarden eigen maken, ofwel de ‘cultuur’ van die samenleving. Kinderen leren bij de ‘socialisatie’ in het kindercentrum niet alleen de ‘regels van het huis’, maar impliciet en tevens expliciet ook meer algemene waarden en normen. De groepssetting, waarin kinderen in aanraking komen met andere kinderen en volwassenen, vaak met een andere sociale en culturele achtergrond, biedt daartoe extra mogelijkheden.

Indicatoren van pedagogische kwaliteit

Riksen-Walraven onderscheidt drie typen kwaliteitsindicatoren (zie het model voor een overzicht):

  1. Maten voor de ‘uitkomst’ van het proces: maten die het welbevinden (een kind voelt zich veilig en ontspannen en geniet van de activiteiten waar het mee bezig is) en de betrokkenheid (het kind is gericht, aandachtig en geconcentreerd bezig met de activiteiten zoals exploratie, spel of interacties met anderen) van het kind weergeven. Riksen-Walraven geeft aan dat het ontwikkelingsniveau van de kinderen geen goede indicator is voor de pedagogische kwaliteit van de kinderopvang, omdat ook de ervaringen die kinderen thuis met hun ouders opdoen hierin een belangrijke rol spelen.
  2. Kenmerken van het proces zelf: ‘proceskwaliteit’. Dit betreft ‘de kwaliteit van de feitelijke ervaringen die kinderen daar opdoen in hun interacties met de sociale en de materiĂ«le omgeving’. Er zijn drie aspecten van de omgeving te onderscheiden: de pedagogisch medewerker, andere kinderen en de materiĂ«le omgeving. De pedagogisch medewerker en haar interactievaardigheden spelen een sleutelrol in de ervaringen van de kinderen. Zij heeft immers niet alleen directe interacties met de kinderen, zij bepaalt ook in hoge mate de kwaliteit van de ervaringen in de omgang met de materiĂ«le omgeving en met andere kinderen.
  3. Kenmerken van de opvoeders of de setting: ‘structurele kwaliteitsmaten’. Deze ‘distale’ factoren kunnen de proceskwaliteit indirect beïnvloeden. Riksen-Walraven benoemt hierbij:
    1. pedagogisch beleid;
    2. ruimte, inrichting, materialen;
    3. programma en activiteiten;
    4. opleiding/training pm’ers;
    5. pedagogische ondersteuning;
    6. voorzieningen voor pedagogisch medewerkers;
    7. stabiliteit (pm’ers);
    8. beroepskracht-kind ratio;
    9. groepsgrootte;
    10. groepsstabiliteit.

De invloed van ouders op de proceskwaliteit

Ouders hebben een expliciete plaats gekregen in het kwaliteitsmodel, omdat zij op verschillende manieren invloed hebben op de proceskwaliteit. Zij hebben indirecte invloed via de interacties die zij met hun kind hebben. De competenties, gedragsstijl en verwachtingen die kinderen in interactie met hun ouders ontwikkelen, nemen zij mee naar de kinderopvang, waar zij op hun beurt mede de omgang met de pedagogisch medewerkers, leeftijdsgenoten en de materiële omgeving bepalen.

De kwaliteit wordt echter ook beïnvloed door twee typen direct contact die ouders met het kindercentrum hebben. Namelijk: informatie-uitwisseling over het wel en wee van het kind en communicatie over het pedagogisch beleid en andere zaken die te maken hebben met het proces in het kindercentrum. Daarvan geeft Riksen-Walraven aan dat het voor zowel ouders als kinderen van belang is dat er in de twee contexten sprake is van overeenkomstig ‘beleid’.

Het belang van de pedagogisch medewerker en haar interactievaardigheden

Riksen-Walraven concludeert dat de proceskwaliteit afhankelijk is van een groot aantal factoren die elkaar onderling beïnvloeden én dat de proceskwaliteit staat of valt met de interactievaardigheden van de pedagogisch medewerkers. Door haar interacties met de kinderen zelf en door haar invloed op de interacties van die kinderen met leeftijdsgenoten en met de materiële omgeving, bepaalt de pedagogisch medewerker in hoge mate de kwaliteit van ervaringen die kinderen in de kinderopvang opdoen.

De pedagogisch medewerker zet hiervoor een zestal vaardigheden in. Die zijn gebaseerd op kenmerken waarvan we uit ontwikkelingspsychologisch onderzoek weten dat ze bevorderlijk zijn voor het bieden van veiligheid, voor het bevorderen van persoonlijke en sociale competentie en voor het eigen maken van een aantal basale regels, waarden en normen:

  1. Sensitieve responsiviteit
  2. Respect voor de autonomie
  3. Structureren en grenzen stellen
  4. Praten en uitleggen
  5. Ontwikkelingsstimulering
  6. Begeleiden van interacties tussen kinderen

riksen walraven (2004) pedagogische kwaliteit in de kinderopvang doelstellingen en kwaliteitscriteria

Bron
Originele titel: Pedagogische kwaliteit in de kinderopvang: Doelstellingen en kwaliteitscriteria
Auteur: Marianne Riksen-Walraven
Publicatiedatum bron: 2004
Zoeken via kernwoorden

Children's use of retreats in family child care homes
Nancy Weinberger | 2006

Exploring childcare spaces. Young children’s exploration of the indoor play space in center-based childcare.
Ine van Liempd | 2018

Effects of toys on the play quality of preschool children: Influence of gender, ethnicity, and socioeconomic Status
Jeffrey Trawick-Smith, Jennifer Wolff, Marley Koschel en Jamie Vallarelli | 2015

The physical indoor environment in ECEC settings: children’s well-being and physical activity
Ole Johan Sando | 2019

Group size and storybook reading: Two-year-old children's verbal and nonverbal participation with books
Laurelle Phillips en Sandra Twardosz | 2003

The effects of visual boundaries in two-year -olds' playrooms
Alain Legendre en Anne-Marie Fontaine | 1991

The relation between the ratio of children per activity area and off-task behavior and type of play in day care centers
Elyse Kantrowitz en Gary Evans | 2004

Play equipment, physical activity opportunities, and children's activity levels at childcare.
Jessica Gubbels, Dave van Kann en Maria Jansen | 2012

Children’s rights and citizenship: A perspective for inclusive and democratic education and care for young children
Christel Eijkholt | 2022

Effecten van kinderopvang op de cognitieve en sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen
Paul Leseman en Thomas van Huizen | 2022

Professionele ontwikkeling in een context van diversiteit
Jan Peeters en Michel Vandenbroeck | 2015

Kwaliteit van de babyopvang in Nederland: Gecombineerde metingen 2017-2019
Pauline Slot, IJsbrand Jepma, Paulien Muller, Bodine Romijn, Celeste Bekkering en Paul Leseman | 2020

Child Care Quality in The Netherlands Over the Years: A Closer Look
Katrien O. W. Helmerhorst, J. Marianne A. Riksen-Walraven, Mirjam J. J. M. Gevers Deynoot-Schaub, Louis W. C. Tavecchio en Ruben G. Fukkink | 2015

The impact of childcare-group situational age composition on caregiver-child interactions
Tatiana Diebold & Sonja Perren | 2020

Effects of the Caregiver Interaction Profile Training on Caregiver–Child Interactions in Dutch Child Care Centers: A Randomized Controlled Trial
Katrien O. W. Helmerhorst, J. Marianne A. Riksen-Walraven, Ruben G. Fukkink, Louis W. C. Tavecchio, Mirjam J. J. M. Gevers Deynoot-Schaub | 2017

Chillen, skaten, gamen. Opvattingen over kwalitatief goede buitenschoolse opvang in Nederland.
Marianne Boogaard, Ruben Fukkink en Charles Felix | 2008

Schoolkinderen en hun opvang. Wat leren ze ons over kwaliteit?
Brecht Peleman, Caroline Boudry, Lieve Bradt, Tineke Van de Walle en Michel Vandenbroeck | 2014

Pedagogical quality of after-school care: Relaxation and/or enrichment?
Ruben Fukkink en Marianne Boogaard | 2020

Measuring interaction skills of caregivers in child care centers: Development and validation of the Caregiver Interaction Profile Scales
Katrien Helmerhorst, Marianne Riksen-Walraven, Harriet Vermeer, Ruben Fukkink en Louis Tavecchio | 2014

“Kijk eens wat ik kan!” Sociale praktijken in de interactie tussen kinderen van 4 tot 8 jaar in de buitenschoolse opvang
Nynke van der Schaaf | 2016

How to Play without Toys? A Playwork Experimentation in Paris
Baptiste Besse-Patin | 2018

Pedagogical quality of after-school care: Relaxation and/or enrichment?
Ruben Fukkink en Marianne Boogaard | 2020

Autonomy, Fairness and Active Relationships: Children’s Experiences of Well-being in Childcare
Emma Cooke, Michelle Brady, Cheryll Alipio en Kay Cook | 2019

Pedagogical tact. Knowing what to do when you don’t know what to do
Max van Manen | 2014/2015

A professionalisation programme towards children’s risk-taking in play in childcare contexts: moral friction on developing attitudes and collegial expectations
Martin van Rooijen en Gaby Jacobs | 2019

Tijd voor pedagogiek: Over de pedagogische paragraaf in onderwijs, opleiding en vorming
Gert Biesta | 2015

The “what” and “why” of goal pursuits: Human needs and the self-determination of behavior
Edward L. Deci en Richard M. Ryan | 2000

Executive functioning and school adjustment: The mediational role of pre-kindergarten learning-related behaviors
Tyler R. Sasser, Karen L. Bierman en Brenda Heinrichs | 2015

Activity settings and daily routines in preschool classrooms: Diverse experiences in early learning settings for low-income children
Allison Sidle Fuligni, Carollee Howes, Yiching Huang, Sandra Soliday Hong en Sandraluz Lara-Cinisomo | 2012

Activity settings in toddler classrooms and quality of group and individual interactions
Carolina Guedes, Joana Cadima, Teresa Aguiar, Cecília Aguiar en Clara Barata | 2020

From External Regulation to Self-Regulation: Early Parenting Precursors of Young Children's Executive Functioning
Annie Bernier, Stephanie M. Carlson en Natasha Whipple | 2011

De 1e 1000 dagen: het versterken van de vroege ontwikkeling. Een literatuurverkenning ten behoeve van gemeenten
Symone Detmar en Marianne de Wolff | 2019

How to support toddlers’ autonomy: A qualitative study with child care educators
Marilena Côté-Lecaldare, Mireille Joussemet en Sarah Dufour | 2016

Proefschrift: Exploring childcare spaces. Young children’s exploration of the indoor play space in center-based childcare
Ine van Liempd | 2018

General comment No. 17 on the right of the child to rest, leisure, play, recreational activities, cultural life and the arts
UN Committee on the Rights of the Child | 2013

Ontwikkelingen in de kwaliteit van de Nederlandse kinderdagopvang, peuteropvang, buitenschoolse opvang en gastouderopvang op basis van de gecombineerde metingen 2017 -2019
Pauline Slot, IJsbrand Jepma, Paulien Muller, Bodine Romijn, Celeste Bekkering en Paul Leseman | 2019

Overview of European ECEC curricula and curriculum template
Kathy Sylva, Katharina Ereky-Stevens en Ana-Maria Aricescu | 2015

European Framework of Quality and Wellbeing Indicators
Thomas Moser, Paul Leseman, Edward Melhuish, Martine Broekhuizen en Pauline Slot | 2017

Welbevinden en betrokkenheid als toetsstenen voor kwaliteit in de kinderopvang. Implicaties voor het monitoren van kwaliteit
Ferre Laevers | 2016

Child care quality in the Netherlands: From quality assessment to intervention (proefschrift)
Katrien Helmerhorst | 2014

Early childhood education and care in the Netherlands. Quality, curriculum, and relations with child development
Pauline Slot | 2014

Kwaliteit van babyopvang. Een literatuurstudie
Harriet Vermeer & Marleen Groeneveld | 2017

Pedagogische kwaliteit in de kinderopvang: Doelstellingen en kwaliteitscriteria
Marianne Riksen-Walraven | 2004

Tijd voor kwaliteit in de kinderopvang
Marianne Riksen-Walraven | 2000

Expertisecentrum Kinderopvang werkt samen met de sector in het belang van het zich ontwikkelende kind.

Dus doe mee en investeer mee!

Voor de brede ontwikkeling
van kind én branche

JA, ik doe mee! meer info over het investeren

investeren in kinderopvang