In het curriculum voor jonge kinderen in Noorwegen staan kinderparticipatie en democratie centraal. Echter, onderzoek naar kinderparticipatie heeft zich vooral gericht op de participatie van individuele kinderen waarin kinderen worden aangemoedigd om mee te denken zoals bijvoorbeeld in een kinderraad. Participeren in een groep (ook wel collectieve participatie), waarbij je bijvoorbeeld als groep bedenkt hoe je met elkaar om wilt gaan, is nog nauwelijks onderzocht. Terwijl juist het participeren in groepen, en met name leeftijdsgroepen, belangrijk is voor de ontwikkeling, het leren en het welbevinden van kinderen. Bovendien blijkt dat kinderen willen participeren in en bijdragen aan de groep op de kinderopvang. Toch weten we maar weinig over hoe kinderen in hun dagelijkse leven de interacties vormgeven in de groepen waarin ze participeren. Met name over de groepsdynamiek in de kinderopvang, weten we maar weinig af. Om die reden duikt dit onderzoek in de participatie van jonge kinderen in de kinderopvang vanuit het perspectief van de kinderen zelf.
Op drie verschillende kinderopvangcentra zijn vier groepjes van vijf-jarige kinderen drie keer geïnterviewd over participatie in de kinderopvanggroep. Ze zijn gevraagd naar hun perspectief op hoe kinderen onderdeel zijn van, geaccepteerd worden door en betrokken zijn bij de kinderopvanggroep en subgroepjes waar ze deel van uitmaken.
De resultaten laten vijf kenmerken voor participatie in de groep zien, volgens de kinderen zelf: vertrouwen, verantwoordelijkheid voor anderen, aanpassen aan de regels van de groep, vrijheid om je gezelschap te kiezen en te weigeren, en een gezamenlijk gedragen identiteit. In het onderzoek wordt beschreven hoe de kinderen deze kenmerken bespraken in de interviews. We beschrijven de kenmerken hieronder.
Op drie verschillende kinderopvangcentra zijn vier groepjes van vijf-jarige kinderen drie keer geïnterviewd over participatie in de kinderopvanggroep. Ze zijn gevraagd naar hun perspectief op hoe kinderen onderdeel zijn van, geaccepteerd worden door en betrokken zijn bij de kinderopvanggroep en subgroepjes waar ze deel van uitmaken.
De resultaten laten vijf kenmerken voor participatie in de groep zien, volgens de kinderen zelf: vertrouwen, verantwoordelijkheid voor anderen, aanpassen aan de regels van de groep, vrijheid om je gezelschap te kiezen en te weigeren, en een gezamenlijk gedragen identiteit. In het onderzoek wordt beschreven hoe de kinderen deze kenmerken bespraken in de interviews. We beschrijven de kenmerken hieronder.
- Met vertrouwen bedoelen de kinderen dat anderen je niet in de steek laten als je ze nodig hebt of je geheimen delen. Vertrouwen hoort wederkerig te zijn, de kinderen weten dat ze op anderen en op de veilige groep kunnen vertrouwen. De kinderen in het onderzoek geven aan dat ze zonder vertrouwen ook geen initiatief zouden durven nemen, en angstig of afwijzend zouden zijn.
- Met verantwoordelijkheid voor anderen geven de kinderen aan dat je verantwoordelijk bent voor anderen om hen te ondersteunen, helpen, delen of betrekken bij het spel of de activiteit in de groep.
- Een derde kenmerk dat de kinderen noemden, was het aanpassen aan de regels van de groep. De kinderen beschreven regels zoals je hand opsteken, luisteren, netjes zitten tijdens de kring en de pedagogisch medewerker laten uitpraten.
- Het vierde kenmerk ging om het zelf kunnen kiezen van je gezelschap. De kinderen vinden dat het belangrijk is dat kinderen zelf kunnen kiezen waar ze mee spelen en met wie.
- Een laatste belangrijk kenmerk is een gezamenlijk gedragen identiteit. Hiermee bedoelen ze bijvoorbeeld dat ze allemaal bij de groep horen en de groepsidentiteit delen. Ook noemen ze dat ze dezelfde ervaringen hebben op de groep, of dat ze dezelfde grappige uitspraken doen of samen spellen spelen of liedjes zingen. Doordat ze deze identiteit delen, voelen ze dat ze bij de groep horen.
Al met al laat dit onderzoek zien dat kinderen verschillende kenmerken belangrijk achten voor een goede groepsdynamiek. Met name vertrouwen en verantwoordelijkheid, worden als belangrijk gezien om elkaar te helpen, ondersteunen, delen, en betrekken in de kinderopvang. Ook de gezamenlijk gedragen identiteit, dat wil zeggen wij horen bij elkaar, levert een belangrijke bijdrage aan een goede groepsdynamiek. De vijf kenmerken sluiten erg goed aan bij Biesta’s idee van democratie, waarin hij bespreekt dat je kinderen al jong zou moeten leren dat ze verbonden zijn met elkaar, en hoe ze gezamenlijk beslissingen kunnen maken en vertrouwen en verantwoordelijkheid kunnen delen. Volgens dit democratische model leren kinderen dat ze mogen participeren in een samenleving. Dit onderzoek suggereert in ieder geval dat kinderen van vijf jaar daar al bepaalde, concrete ideeën over hebben.
Al met al laat dit onderzoek zien dat kinderen verschillende kenmerken belangrijk achten voor een goede groepsdynamiek. Met name vertrouwen en verantwoordelijkheid, worden als belangrijk gezien om elkaar te helpen, ondersteunen, delen, en betrekken in de kinderopvang. Ook de gezamenlijk gedragen identiteit, dat wil zeggen wij horen bij elkaar, levert een belangrijke bijdrage aan een goede groepsdynamiek. De vijf kenmerken sluiten erg goed aan bij Biesta’s idee van democratie, waarin hij bespreekt dat je kinderen al jong zou moeten leren dat ze verbonden zijn met elkaar, en hoe ze gezamenlijk beslissingen kunnen maken en vertrouwen en verantwoordelijkheid kunnen delen. Volgens dit democratische model leren kinderen dat ze mogen participeren in een samenleving. Dit onderzoek suggereert in ieder geval dat kinderen van vijf jaar daar al bepaalde, concrete ideeën over hebben.
Ree, M., Alvestad, M., & Johansson, E. (2019). Hallmarks of participation–children’s conceptions of how to get access to communities in Norwegian Early Childhood Education and Care (ECEC). International Journal of Early Years Education, 27(2), 200-215. Doi: 10.1080/09669760.2019.1607262
