In deze reviewstudie zijn ruim honderd studies geïnventariseerd die gericht waren op het meten van effecten van ouderbetrokkenheid op het welbevinden, de prestaties, zelfwaardering en motivatie van leerlingen. Daarnaast worden empirische studies besproken met betrekking tot de rol die leraren spelen bij de betrokkenheid van ouders. De twee vragen die gesteld worden zijn: 1) Welke effecten hebben uiteenlopende vormen van ouderbetrokkenheid op de cognitieve en niet cognitieve ontwikkeling van kinderen in verschillende leeftijdsgroepen? En 2) In hoeverre dragen leraren bij aan effectieve ouderbetrokkenheid?
Kinderen met hoger opgeleide ouders blijken een grote voorsprong te hebben op kinderen met lager opgeleide ouders. De leefwereld thuis van kinderen met lager opgeleide ouders verschilt erg van de leefwereld op school. De leefwerelden van kinderen met hoogopgeleide ouders, thuis en op school, komen meer overeen. Door ouderbetrokkenheid te stimuleren, zouden school en ouders een partnerschap kunnen aangaan waar alle kinderen van zouden profiteren, is de gedachte
Effecten van ouderbetrokkenheid in de voor- en vroegschoolse periode
Het onderzoek naar ouderbetrokkenheid bij jonge kinderen richt zich met name op de taalstimulering in de thuisomgeving: voorlezen, taalspelletjes, gesprekken, etc., maar ook op het gedrag van de ouders, bijvoorbeeld of zij zelf lezen. Van de tientallen studies die werden bestudeerd rapporteren alle, op 1 studie na, positieve effecten van ouderbetrokkenheid. Het grootste deel van de studies richt zich op het voorspellen van reken- en taalvaardigheid. Hoewel de effecten klein zijn, werden de sterkste effecten gemeten bij thuisbetrokkenheid en de kwaliteit van interacties tussen ouder en kind. Kleiner waren de effecten van contact tussen ouders en school en betrokkenheid bij school. Geconcludeerd wordt dat ouderbetrokkenheid een positief effect heeft op de cognitieve en niet-cognitieve uitkomsten. Thuisbetrokkenheid heeft het grootste effect op leerprestaties, maar ook op motivatie en zelfwaardering. De conclusie is dan ook dat het loont om te investeren in de thuisbetrokkenheid. Voor jonge kinderen gaat het dan om ouders te stimuleren voor te lezen en taalspelletjes te spelen met hun kind.
Wat kunnen leraren doen om ouderbetrokkenheid te bevorderen?
Het tweede deel van het onderzoek richt zich op de leraren: wat kunnen zij doen om de ouderbetrokkenheid te bevorderen? Een van de onderzoeken is dat van Elias e.a., gedaan in Australië. Hier werd onderzocht hoe ontluikende geletterdheid bij cognitief zwakke leerlingen gestimuleerd kan worden. De ouders maakten samen met hun kinderen een boek: bedachten bijschriften bij foto’s in dit boek. Alle ouders gaven aan dat zij na afloop van deze periode dubbel zoveel tijd aan lezen besteedden vergeleken met de periode voorafgaand aan het onderzoek. De onderzoekers rapporteerden verder meer zelfvertrouwen in de ondersteuning van hun kinderen bij de niet-Engelstalige ouders en bij de kinderen zelf werd een grotere vertrouwdheid met boeken geconstateerd, evenals een grotere woordenschat. Ook in andere onderzoeken werden positieve resultaten gerapporteerd met betrekking tot de effecten van ouderbetrokkenheid: bijvoorbeeld als leraren ouders expliciet vragen meer met hun kind te gaan lezen. Ook stimulering van ouderbetrokkenheid in de voorschoolse periode had effect: ouders waardeerden daarbij met name het contact met de leraar en ook het zien hoe het eigen kind leerde. Deze inspanning resulteerde in hogere scores op lezen en spelling en in een positievere attitude jegens school, ongeacht de taal die thuis werd gesproken.
Over het algemeen blijken leraren heel positief over ouderbetrokkenheid en zien zij hier het grote belang van en dan met name met betrekking tot ‘good parenting’: zorgen dat het kind ontbijt, op tijd naar bed gaat, op tijd op school is. Leraren schatten de betrokkenheid van ouders over het algemeen vrij laag in, lager dan zij zelf nodig achten. Vooral de betrokkenheid van ouders van cultureel-etnische minderheidsgroepen wordt door leraren lager ingeschat. Deze ouders wordt zelfs desinteresse of onverschilligheid verweten. Behalve dat veel van deze ouders door leraren worden onderschat, blijkt dat leraren ook veel te hoge verwachtingen van ouders kunnen hebben. Dit alles kan ertoe leiden dat er afstand ontstaat tussen school en deze ouders.
Professionalisering inzake ouderbetrokkenheid
Professionalisering op het gebied van ouderbetrokkenheid heeft een positief effect op de competenties van leraren. In alle studies bleek de waarde van reflectie op de relatie met ouders van groot belang.
Aanbevelingen
Uit de reviewstudie blijkt dat de betrokkenheid van ouders thuis van groot belang is voor de ontwikkeling van kinderen. De betrokkenheid op (voor)school en het contact tussen professional en ouders blijken minder van invloed op de ontwikkeling van kinderen. Als professionals over een positieve attitude richting ouders beschikken en hun concrete en praktische adviezen geven en hen respecteren in hun rol, dan leidt dat tot meer betrokkenheid van ouders. Voor een goede samenwerking tussen school en ouders is het van belang om te investeren in de professionele ontwikkeling van leraren. Een belangrijk aandachtspunt is dat leraren leren om beter aan te sluiten bij ouders met diverse achtergronden en de rol van ouders thuis kunnen stimuleren. Voor jonge kinderen gaat het er dan om ouders te stimuleren voor te lezen en taalspelletjes te spelen met hun kind.
Bakker, J., Denessen, E., Dennissen, M. & Oolbekkink-Marchand, H. (2013). Leraren en ouderbetrokkenheid. Een reviewstudie naar de effectiviteit van ouderbetrokkenheid en de rol die leraren daarbij kunnen vervullen. Radboud University Nijmegen.
