Ik loop binnen op een peutergroep en zie daar Nora een flesje geven aan babypop Amina. Amina heeft uiterlijke kenmerken die herkenbaar zijn voor een groot deel van de peuters. Boris vraagt mij of ik Nederlandse of Marokkaanse thee wil. Hij gaat aan de slag met het Marokkaanse theeservies en schenkt mij op een bijzondere manier een kopje thee in. Boris houdt de theepot heel hoog en schenkt de thee dan voorzichtig in het kopje. Ondertussen bekijkt Sari de verschillende recepten in het kookboek. Ze gaat sigari börek maken, hmmm lekker! Mees komt er ook gezellig bij zitten. Hij heeft een boekje gekozen met een zwart meisje in de hoofdrol. Het zal duidelijk zijn, deze ruimte is ingericht met veel verschillende (culturele) materialen!
Van wens naar reflectie
Op deze locatie bestond al langer de wens om de omgeving meer inclusief te maken, voor iedere peuter. Het was de professionals namelijk opgevallen dat er in boeken, afbeeldingen en materialen vaak bepaalde stereotyperingen te zien zijn. Bijvoorbeeld een papa, een mama en twee kinderen, een jongetje en een meisje. Er miste letterlijk diversiteit. De professionals wilden meer diversiteit in de omgeving, met als doel meer (h)erkenning voor iedere peuter. Op een manier waardoor de diversiteit, onder meer de verschillende culturen, duidelijk zichtbaar is. En uitnodigt tot ontdekken en nieuwsgierig zijn. Door de herkenbaarheid creëren we een veilige omgeving voor de kinderen. En door die grotere diversiteit wordt het ook makkelijker om verschillen bespreekbaar te maken. Het uitgangspunt daarbij is gelijkwaardigheid; een meisje kan bijvoorbeeld net zo goed ‘brandweer’ zijn als een jongen.
Om de wens voor een inclusieve omgeving te verwezenlijken hadden deze collega’s een klein zetje nodig. Dat zetje werd gegeven door de reflectiebijeenkomsten die aan ons ‘pedagogisch-educatief curriculum’ zijn verbonden.
Het doel van ons pedagogisch-educatief curriculum is om het eigen handelen doelbewust en doordacht vorm te geven. Op die manier realiseren we dat het beleid gaat leven en niet alleen op papier staat. Het curriculum besteedt ook aandacht aan het oog hebben voor diversiteit, waarden en normen.
Ter voorbereiding op een reflectiebijeenkomst lezen de pedagogisch medewerkers de inhoud van het curriculum en een aantal inspirerende artikelen. Daarin is aandacht voor de basis, daarmee bedoelen we het belang van diversiteit en inclusie voor de ontwikkeling van kinderen. De pedagogisch coaches begeleiden de reflectiebijeenkomsten. We beginnen altijd met een korte inhoudelijke bespreking en daarna gaan we in kleinere groepjes aan het werk met reflectievragen over het onderwerp. Wat doe je al, wat gaat er goed, waar zou je aan willen werken en wat heb je ervoor nodig om hiermee aan de slag te kunnen? We stimuleren de pedagogisch medewerkers om een eerste stap te zetten. Het liefst een kleine stap, waar ze bij wijze van spreken de volgende dag al mee aan de slag kunnen.
Van reflectie naar actie
Tijdens de reflectiebijeenkomst hebben de collega’s met elkaar besproken hoe divers hun ruimte, inrichting en materialen zijn. Herkent iedere peuter zich in de omgeving? Voor de collega’s op locatie Ibn i Sina was dit het laatste zetje om letterlijk meer ruimte te geven aan de verschillende achtergronden van de peuters. Op die manier kunnen ze de kinderen meenemen in het opgroeien in een diverse maatschappij. Er zijn gesprekken geweest met de pedagogisch coach waarin de eerste stappen zijn besproken en er is een plan gemaakt. De collega’s hebben toen verschillende acties ingezet:
- Ze zijn in gesprek gegaan met ouders om te ontdekken wat er belangrijk is in hun (t)huis.
- De omgeving en materialen zijn onder de loep genomen. Hoe inclusief zijn de materialen eigenlijk? Bij de Duplo poppetjes bijvoorbeeld: Is de dokter een witte man of kan dit ook een vrouw van kleur zijn?
- De boeken in de leeshoek zijn met zorg verzameld: er zijn fotoboeken over verschillende landen, over het omgaan met jezelf en met elkaar, over gezinnen in allerlei samenstellingen, maar ook over Lotje die in een rolstoel zit en graag mee wil doen.
- Krijtjes zijn er nu in verschillende tinten, zodat iedere peuter zichzelf kan tekenen.
Het resultaat is een omgeving die warm en aantrekkelijk is, en meteen een beeld geeft van de verschillende (culturele) achtergronden van de kinderen!
Reacties van ouders en kinderen
Het educatief partnerschap met ouders is door dit proces versterkt, omdat er interesse wordt getoond in de leefomgeving van ieder gezin en dat ook op waarde wordt geschat door bijvoorbeeld het vragen om bepaalde materialen die de diversiteit vanuit de verschillende families zichtbaar maken op de groep. Deze materialen hoeven geen geld te kosten, denk bijvoorbeeld aan lege verpakkingen van etenswaren. Bij de peuters zie je verschillende reacties. Sommige peuters wijzen naar de vlaggetjes en benoemen het land waar zij familie hebben wonen en/of wel eens naartoe gaan op vakantie. In de huishoek vinden gesprekjes plaats over de verschillende soorten servies in combinatie met het maken van verschillende gerechten. De boeken nodigen vooral uit tot nadenken buiten het hier en nu en het opgroeien in een diverse maatschappij. Met boeken over verschillende families, maar ook een aanzet tot het doorbreken van genderstereotypering, waarbij dromen en mogelijkheden dichterbij komen. Ook bij de duplo poppetjes is er nagedacht over een representatie van meerdere uiterlijke kenmerken zodat peuters zich kunnen herkennen; dit ben ik!
Iedere stap is belangrijk en het vieren waard
De reflectiebijeenkomst vormde de eerste aanzet voor de pedagogisch medewerkers om in actie te komen. Pedagogisch medewerkers zijn vervolgens zelf aan de slag gegaan met hun eigen leerdoelen. Een pedagogisch medewerker wilde ouders graag betrekken bij het koken in de huishoek: Wat eten jullie graag thuis? Hoe zouden we dat kunnen verwerken in onze huishoek op de locatie? Dit is stap voor stap gegaan, waarbij uiteindelijk kritisch naar iedere hoek is gekeken; in hoeverre herkent iedere peuter zich in deze hoek en de materialen die daar te vinden zijn? Het is een voortdurend proces, als een soort cyclus, waarbij er steeds weer aanpassingen gedaan worden, ook omdat de groep peuters op momenten verandert. Een grote uitdaging is om hier gezamenlijk met het team mee aan de slag te gaan, waarbij duidelijk is wat je met elkaar wilt bereiken en hoe je dat wilt doen. Het naar elkaar luisteren en omgaan met elkaar, ook al is de mening anders dan die van jou, is hierin een uitdaging. Een valkuil daarnaast kan zijn dat je ongewild toch in hokjes gaat denken, en sommige peuters en ouders zich helemaal niet herkennen in dat wat jij juist probeert zichtbaar te maken. Vragen stellen aan je collega's, de ouders en de peuters is daarom heel belangrijk.
Als pedagogisch coaches vinden wij het heel belangrijk om niet alleen te focussen op het eindresultaat, maar om ook al tijdens het proces kleine stappen te vieren. Door samen successen te vieren, creëer je een vliegwiel van verandering. Het volgende doel is om de reflectievragen van de Kaartenset ‘Wij zijn samen verschillend’ op alle locaties te koppelen aan de materialen. Daarmee willen we concreet invulling geven aan de burgerschapsvorming van de peuters, en daarmee zelfvertrouwen met een plekje voor iedereen!
