Iedereen heeft een eigen cultuur, zegt Dania Jawad, pedagogisch beleidsmedewerker en (VE-)coach bij kinderopvangorganisatie Quadrant Kindercentra. Om misverstanden met kinderen, ouders en collega’s te voorkomen, is het handig om je hiervan bewust te zijn.
Dania is altijd geïnteresseerd geweest in sociale verhoudingen. Dat is een van de redenen waarom ze, naast haar werk voor Quadrant, lid werd van het ontwikkelteam relaties van Expertisecentrum Kinderopvang.
Wat doet dit ontwikkelteam precies?
‘Wij ontwerpen tools en delen onze expertise over dit onderwerp,’ zegt Dania. ‘Wat we onder relaties verstaan, wat ze betekenen. Ik houd ervan om mensen te informeren en inspireren. En om tegelijkertijd zelf nieuwe inzichten op te doen. Met collega’s van verschillende organisaties en met verschillende achtergronden.’
Wat versta je zelf onder relaties?
‘In ons werk is dat natuurlijk vooral het contact met de kinderen. Zorgen voor een veilige omgeving, laten weten dat je er voor ze bent. Maar ook het contact met ouders, collega’s en partners. Al deze relaties ga je aan om de ontwikkeling van de kinderen te bevorderen.’
Kun je iets vertellen over Quadrant?
‘Quadrant is een kinderopvangorganisatie met 42 locaties in Zuid-Holland. Kinderdagverblijven, VE-peutergroepen en BSO’s. Ontwikkeling staat bij ons centraal. Samen voor het kind, is ons motto. Ook dat staat weer voor die relaties.’
Wat betekent cultuursensitief werken in de kinderopvang?
‘Dat je je bewust bent van – en rekening houdt met – culturele achtergronden. De verschillende normen en waarden van de mensen met wie je samenwerkt. Dat houdt dus ook in je dat openstaat voor verschillen. Dat je je bewust bent van je eigen perspectief en probeert aan te sluiten op het perspectief van de ander. Zo creëer je een gevoel van veiligheid. Je zorgt ervoor dat iedereen zich welkom voelt.’
Waarom is dit zo belangrijk?
‘Omdat zeker kinderen zich dan eerder gezien en geaccepteerd voelen. We tonen aan dat we ze begrijpen. Dat heeft een positieve invloed op hun ontwikkeling. En omdat ouders de belangrijkste personen in hun leven zijn, bouw je ook met hen een vertrouwensband op. Ook zij voelen zich serieuzer genomen wanneer je hun waarden en gewoonten respecteert. Je voorkomt misverstanden en conflicten.’
Hoe ziet dit eruit in de praktijk?
‘Ja, goeie vraag, want ik merk dat dit thema vaak als ingewikkeld of intimiderend wordt gezien. Wat nou als ouders zich gekwetst voelen als ik vragen stel over hun cultuur, is bijvoorbeeld zo’n zorg. Wat als ik verkeerd word begrepen? Zo wordt het groter gemaakt dan het eigenlijk is. Het is heel simpel: het draait om communicatie. Stel die vragen toch maar gewoon. En laat vooral weten wat je hierbij voelt. Want waarschijnlijk voelt de ouder ook iets bij zo’n gesprek, en die durft dit dan eerder te delen. O, fijn dat je dit vraagt, hoor je dan bijvoorbeeld. Meestal waarderen ouders dit enorm.’
Heb je meer tips om over die drempel te komen?
‘Vraag advies aan collega’s. Waarschijnlijk hebben jullie ook onderling verschillende culturen. Daarin kun je elkaar steunen. Collega’s vinden dit vaak net zo fijn als ouders. Omdat je eigenlijk zegt: ik durf dit nog niet bij de ouders, maar wel bij jou. Ik wil van jou leren. Nog een tip: sta vooral eens stil bij de emoties die je ervaart, zoals angst. Waar komt die angst vandaan? Heeft dat misschien ook met een verschil in achtergrond te maken? Daar kun je kritisch naar kijken. Al is het natuurlijk helemaal oké om die emotie te voelen.’
Hoe verklein je de kans dat ouders zich gekwetst voelen?
‘Door dat meteen ter sprake te brengen. Wees eerlijk en transparant. Geef de boodschap: ik wil je niet kwetsen, ik wil je graag begrijpen. Als je het op die manier brengt, vanuit oprechte interesse, dan zijn de meeste ouders alleen maar blij dat je zo’n vraag stelt. Dat je het antwoord niet zomaar voor ze invult – want juist dáár krijg je miscommunicatie van.’
Oké, dan de kinderen. Hoe werkt cultuursensitief werken in relatie tot hen?
‘Er is wel een verschil in aanpak tussen oude en jonge kinderen. Bij oudere kinderen kun je het gesprek aangaan, ook weer vanuit die oprechte interesse. Goh, ik merk dat jij dit anders ervaart, hoe doen jullie dit eigenlijk thuis? Wil je me daar iets meer over vertellen? Ook kun je er andere kinderen bij betrekken. Dat je ze stimuleert om hierover interactie aan te gaan. Bij jonge kinderen kun je vooral iets in de omgeving betekenen. Als het Suikerfeest er bijvoorbeeld aan komt, kun je samen met ouders iets organiseren, waar je de kinderen in meeneemt. Zo kun je ook andere activiteiten bedenken, waarmee je ze het gevoel geeft dat ze gezien worden, ondanks jouw andere achtergrond.’
Stel dat je met cultuursensitief werken wil beginnen. Wat is de eerste stap?
‘Het begint echt bij bewustwording. Ga na wat cultuurverschillen voor jou betekenen, hoe jij daar zelf in staat. Neem de tijd om na te denken over je eigen normen en waarden, je eigen overtuigingen. Waarom je op een bepaalde manier naar dingen kijkt, wat je acceptabel vindt en wat niet. De tweede stap is communicatie. Het gesprek durven aangaan, allereerst met collega’s. Begin klein. Start een intervisiegroep, bespreek casussen, reflecteer gezamenlijk en bedenk hoe je als team hierin kunt groeien. Door ervaringen te delen kun je uiteindelijk samen een cultuur van respect en inclusie creëren.’
Dat klinkt eigenlijk best simpel.
‘Het is ook simpel. Dat cultuursensitief werken heel lastig of eng zou zijn, is echt een misvatting. Iederéén komt uit een bepaalde cultuur, dus je kunt gewoon beginnen bij jezelf. Maar ik heb niet echt een cultuur, hoor ik weleens als ik dit vertel. Of: ik heb gewoon de Nederlandse cultuur. Maar wat is dat dan voor cultuur? Want ook jij verschilt weer van je buurman of buurvrouw. Bij cultuursensitief werken denk je vooral te leren over andere culturen, maar je leert in de praktijk ook enorm veel over jezelf.’
